Ενδομητρίωση

Ενδομητρίωση

Η Ενδομητρίωση είναι ένα Χρόνιο, πολυπαραγοντικό και αμιγώς Οιστρογονο-εξαρτώμενο Νόσημα (Bulun et al., 1994; Noble et al., 1996; Noble et al., 1997; Andersson and Moghrabi, 1997; Zeitoun et al., 1998). Η Ορμονική Ανισορροπία είναι το κύριο και μοναδικό κοινό χαρακτηριστικό όλων των γυναικών με Ενδομητρίωση.

Γονιδιακές μελέτες, που έχουν βασιστεί στην έκφραση των οιστρογονικών υποδοχέων στις ενδομητριωσικές βλάβες, έχουν δείξει ότι οι πολυμορφισμοί στο γονίδιο των οιστρογόνων συσχετίζονται με μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης ενδομητρίωσης (Georgiou et al., 1999; Kitawaki et al.,2001; Kim et al., 2005; Wang et al., 2004; Renner et al., 2006; Nisolle et al., 1997; Luisi et al., 2006).

Διάγνωση της Ενδομητρίωσης και Θεραπεία:

• Ιατρική Ακριβείας
• Χωρίς αντισυλληπτικά και Συνθετικές Ορμόνες
• Εξειδικευμένες Εξετάσεις
• Εξατομικευμένα πρωτόκολλα θεραπείας

Η Ενδομητρίωση προσβάλλει το 10% του γυναικείου πληθυσμού. Πρόκειται για μια εξελισσόμενη και προοδευτική νόσο, κατά την οποία ο ενδομητρικός ιστός, που καλύπτει την εσωτερική κοιλότητα της μήτρας, αναπτύσσεται και σε άλλες περιοχές (έκτοπα), κατά κύριο λόγο στις ωοθήκες, στην οπίσθια επιφάνεια της ουροδόχου κύστης, στον τράχηλο, στη σκωληκοειδή απόφυση, στο έντερο, στην περιοχή της ελάσσονος πυέλου, αλλά και στο τοίχωμα της περιτοναϊκής κοιλότητας.

Έχουν, μάλιστα, αναφερθεί εστίες Ενδομητρίωσης στον κόλπο, στον ομφαλό, καθώς και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές, όπως είναι ο θώρακας, η περικαρδιακή κοιλότητα και ο οφθαλμός.

Αυτό που συμβαίνει, με πιο απλά λόγια, στις γυναίκες που πάσχουν από Ενδομητρίωση είναι ότι τα κύτταρα του εσωτερικού βλεννογόνου της μήτρας «μεταναστεύουν» σε άλλα σημεία του σώματος. Τα κύτταρα αυτά όμως, στη συνέχεια, εξακολουθούν να συμπεριφέρονται όπως είναι η γενετική τους δομή.

Κάνουν δηλαδή «τη δουλειά τους» και παράγουν το αίμα της περιόδου, έκτοπα, σε οποιαδήποτε περιοχή του σώματος εντοπίζονται, σαν να βρίσκονταν στην κανονική τους θέση, στο ενδομήτριο. Έτσι, εγκλωβίζεται ποσότητα αίματος, δημιουργώντας Χρόνια φλεγμονή, πόνο, Υπογονιμότητα και βαριές περιόδους.

Η Ενδομητρίωση είναι μία συνηθισμένη πάθηση, που πλήττει ιδιαίτερα τις γυναίκες ηλικίας από 20 έως 45 ετών. Ο μηχανισμός, ωστόσο, που πυροδοτεί την Ενδομητρίωση δεν είναι ακόμη πλήρως σαφής. Αποτελεί, μάλιστα, το μεγαλύτερο μυστήριο της σύγχρονης Γυναικολογίας.

Συμπτώματα της Ενδομητρίωσης

Τα πιο συνήθη κλινικά συμπτώματα που σχετίζονται με την Ενδομητρίωση είναι Διαταραχές στην περίοδο. Κυρίως η Δυσμηνόρροια ή ο έντονος πόνος λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου των γυναικών. Εμφανίζονται, μάλιστα, σε μεγαλύτερο βαθμό οι συνηθισμένες ¨καφετί¨ εκκρίσεις πριν από την κανονική ροή της περιόδου. Οι γυναίκες με ενδομητρίωση αισθάνονται συχνά πόνο στην πύελο (βαθιά μέσα στην κάτω κοιλιά τους), ο οποίος συχνά δεν σχετίζεται με τις ημέρες της περιόδου.

Η Δυσπαρευνία, δηλαδή ο πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, ανάλογα με τη θέση-στάση του σώματος, αποτελεί ένα επιπλέον σύμπτωμα που υποδηλώνει την ύπαρξη ενδομητρίωσης. Οι ασθενείς με Ενδομητρίωση βιώνουν ενίοτε και πόνο κατά την ούρηση τις ημέρες που έχουν περίοδο. Η Υπογονιμότητα είναι ένα ακόμη σύμπτωμα-αποτέλεσμα  και παρατηρείται σε ποσοστά 25-35% σε πάσχουσες από Ενδομητρίωση γυναίκες.

Ενδομητρίωση: η Νόσος των «πολλαπλών Θεωριών»

Αποκαλείται και έτσι, λόγω του ότι καμία από τις θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία 100 χρόνια δεν είναι ικανή να καλύψει πλήρως και να ερμηνεύσει τον παθογενετικό μηχανισμό όλων των μορφών και παραλλαγών της νόσου.

Οι κυριότερες θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί για την Ενδομητρίωση είναι οι ακόλουθες:

• Η θεωρία της Ανάστροφης περιόδου και άμεσης εμφύτευσης. Σύμφωνα με αυτήν, τμήματα ενδομητρίου παλινδρομούν και πηγαίνοντας προς τα πίσω, μέσω των σαλπίγγων, εισέρχονται μέσα στην περιτοναϊκή κοιλότητα (κοιλιά), όπου κολλάνε σε διάφορα όργανα, δημιουργώντας τις ενδομητριωσικές εστίες.
• Η θεωρία της Μεταπλασίας. Σύμφωνα με αυτή, έχει θεωρηθεί ότι ορμονικές ανισορροπίες και λοιπά ερεθίσματα μπορούν να προκαλέσουν μεταπλασία και ως εκ τούτου να οδηγήσουν στην ανάπτυξη έκτοπου ενδομητρικού ιστού.
• Η θεωρία της Επαγωγής. Βάσει αυτής της θεωρίας, πολλαπλοί ενδογενείς, βιοχημικοί και ανοσολογικοί παράγοντες επάγουν τη μετατροπή των αδιαφοροποίητων κυττάρων σε διαφοροποιημένα κύτταρα ενδομητρικού τύπου.
• Η θεωρία της λεμφογενούς και αιματογενούς Διασποράς των ενδομητρικών κυττάρων
• Η Γενετική θεωρία. Διάφορες γενετικές ανωμαλίες ή μεταλλάξεις μπορεί να σχετίζονται με την ενδομητρίωση (Dos Reis et al., 1999).
• Η Περιβαλλοντική θεωρία, η οποία ερμηνεύει τους μηχανισμούς με τους οποίους πολλαπλοί εξωγενείς τοξικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες διαταράσσουν την Ορμονική και Ανοσολογική ισορροπία του οργανισμού, οδηγώντας στην ανάπτυξη ενδομητρίωσης.

Είναι η Ενδομητρίωση Αυτοάνοσο Νόσημα;

Τη στιγμή που καμία θεωρία δεν μπόρεσε να ερμηνεύσει πλήρως τους παθογενετικούς μηχανισμούς της ενδομητρίωσης, το ενδιαφέρον διεθνώς στρέφεται, πλέον, στο ρόλο του Ανοσοποιητικού συστήματος.

Η  Ανοσολογική θεωρία, ολοένα και περισσότερο, ερμηνεύει τους πολύπλοκους μηχανισμούς, που λαμβάνουν χώρα στην Ενδομητρίωση. Στα Αυτοάνοσα Νοσήματα, ο ίδιος μας ο οργανισμός στοχεύει και επιτίθεται με το ανοσοποιητικό του σύστημα σε δικά του υγιή κύτταρα, ιστούς ή όργανα. Από αυτήν την επίθεση, δημιουργούνται βλάβες και φυσικά σωρεία συμπτωμάτων, ανάλογα με την περιοχή και το όργανο του σώματος που έχει υποστεί την επίθεση.

Η παθολογική ή ελλιπής ή ανώμαλη ανοσολογική απάντηση-απόκριση, που συμβαίνει στην ενδομητρίωση, μπορεί αφενός να είναι αποτέλεσμα προϋπάρχοντος Αυτοάνοσου Νοσήματος, αλλά, ταυτόχρονα, αυξάνει σημαντικά η ίδια, με το μηχανισμό της Χρόνιας Φλεγμονής, τον κίνδυνο πυροδότησης και εμφάνισης άλλων Αυτοάνοσων παθήσεων, αλλά και Χρόνιων Νοσημάτων.

Ωστόσο, για την ώρα, η ενδομητρίωση δεν έχει καταταχθεί επισήμως στα Αυτοάνοσα νοσήματα.

Ενδομητρίωση και Ανοσολογικοί μηχανισμοί

1. Μηχανισμός προσκόλλησης των έκτοπων ενδομητρικών κυττάρων, στα κύτταρα του περιτοναίου (της εσωτερικής μεμβράνης που καλύπτει όλα τα ενδοκοιλιακά μας όργανα), έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη ενδομητρίωσης (Seli et al., 2003; Wu et al., 2004; Heinig et al., 2002; Groothuis et al., 1999).
2. Μηχανισμός διείσδυσης των έκτοπων ενδομητρικών εστιών (Dmowski et al., 1994; (Heinig et al., 2002; Seli and Arici, 2003).
3. Μηχανισμός επιβίωσης και πολλαπλασιασμού των έκτοπων ενδομητρικών εστιών (Giudice and Kao, 2004; Vinatier et al., 2000; Fakih, 1987; Awadalla et al., 1987; Eisermann et al., 1988; Hill and Anderson, 1989; Buyalos et al., 1992; Taketania et al., 1992).

Ενδομητρίωση και Συσχετίσεις με Συνοδά Νοσήματα

Η Ενδομητρίωση είναι μία νόσος η οποία έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να συσχετισθεί με διάφορες παθολογικές καταστάσεις.

Πολλαπλές μελέτες και έρευνες δείχνουν την άμεση σχέση της Ενδομητρίωσης με ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η Σκλήρυνση κατά πλάκας, η Νόσος Crohn, ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα και ο Υποθυρεοειδισμός. 

Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες που πάσχουν από Ενδομητρίωση έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν Καρκίνο Ωοθηκών, Καρκίνο Μαστού, Καρκίνο Ενδομητρίου, Καρκίνο Τραχήλου, Μελάνωμα,

Οι μελέτες επίσης δείχνουν ότι  οι γυναίκες που πάσχουν από Ενδομητρίωση είναι περισσότερο ευπαθείς σε ανάπτυξη Βρογχικού άσθματος και Αλλεργικών συμπτωμάτων και νόσων, καθώς και Καρδιαγγειακών Νοσημάτων.

Ενδεχόμενες αιτίες Ενδομητρίωσης

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο ακριβής παθογενετικός μηχανισμός  που οδηγεί στην ανάπτυξη της Ενδομητρίωσης δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως. Ενοχοποιούνται πολλοί παράγοντες για την εμφάνιση της νόσου, στους οποίους μπορεί να περιλαμβάνονται οι εξής:

• Η κληρονομική προδιάθεση. Έχει παρατηρηθεί ότι η ενδομητρίωση εμφανίζει κληρονομική κατανομή, δηλαδή παρουσιάζεται σε πολλά θήλεα μέλη της ίδιας οικογένειας. Οι γυναίκες, των οποίων η μητέρα ή/και η αδελφή έχουν ενδομητρίωση, διατρέχουν έως και 6 φορές υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου.
• Η πρόωρη εμμηναρχή, ο έντονος πόνος κατά τη διάρκεια της περιόδου, η συχνομηνόρροια, καθώς κι η αυξημένη διάρκεια της περιόδου.
• Η πρώτη εγκυμοσύνη σε νεαρή ηλικία ή/και οι πολλαπλές κυήσεις.
• Η θέση της μήτρας, η οποία μπορεί να μην είναι η ανατομικά ορθή, όσον αφορά στην κλίση ή την κάμψη της ή να ευθύνεται κάποια στένωση του έσω τραχηλικού στομίου.
• Στις έκτοπες εστίες Ενδομητρίωσης, παρατηρείται διαφορετική χρονική ανταπόκριση στις Ορμόνες του φύλου, δηλαδή ενοχοποιούνται σε μεγάλο βαθμό οι Ορμονικές ανισορροπίες.
• Η εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Έχει υποστηριχθεί ότι το ανοσολογικό σύστημα των ασθενών με Ενδομητρίωση είναι ανίσχυρο, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ανευρεθούν και να καταστραφούν τα κύτταρα του ενδομητρίου, όταν αυτά εντοπίζονται σε θέσεις εκτός της μήτρας. Έτσι, παρατείνεται η διαδικασία Χρόνιας φλεγμονής και τελικά εμφυτεύεται, διατηρείται και αναπτύσσεται το έκτοπο ενδομήτριο.

Επιπλέον παράγοντες κινδύνου μπορεί να είναι η μειωμένη διάρκεια του κύκλου, καθώς και οι ανωμαλίες της μήτρας που αποτρέπουν τη φυσιολογική έμμηνο ρύση. Η πιθανότητα εμφάνισης Ενδομητρίωσης, πάντως, είναι μειωμένη σε γυναίκες που έχουν τεκνοποιήσει σε οποιοδήποτε χρονικό διάστημα.

Οι κλασικές θεραπευτικές μέθοδοι για την Ενδομητρίωση

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι θεραπειών για την Ενδομητρίωση. Στις κυριότερες συγκαταλέγονται η φαρμακευτική θεραπεία, η χειρουργική ή ο συνδυασμός και των δύο. Ο γυναικολόγος είναι αυτός που θα αποφασίσει ποιο είδος θεραπείας ενδείκνυται για την αντιμετώπιση της Ενδομητρίωσης, σε συνάρτηση με άλλους παράγοντες, οι οποίοι σχετίζονται με την ηλικία της γυναίκας, το στάδιο της νόσου και το αν επιθυμεί να τεκνοποιήσει ή όχι.

Η κλασική φαρμακευτική θεραπεία (chemical castration) χρησιμοποιήθηκε επί δεκαετίες και χρησιμοποιείται για ασθενείς που επιθυμούν να μείνουν έγκυες στο μέλλον, καθώς και για όσες  δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας. Αυτού του είδους η θεραπεία φέρει ως αποτέλεσμα την αδρανοποίηση των ωοθηκών και κατά συνέπεια την παύση έκκρισης των ορμονών τους, ώστε να μην αναπτύσσεται και το έκτοπο ενδομήτριο.

Ουσιαστικά, δηλαδή, η ασθενής εισέρχεται άμεσα σε φάση Προκλητής Εμμηνόπαυσης. Η διάρκεια της φαρμακευτικής θεραπείας κυμαίνεται από 3 έως 9 μήνες και συνήθως δε διαρκεί παραπάνω, λόγω του ότι εγκυμονεί ο κίνδυνος εμφάνισης και οστεοπόρωσης, ενώ δεν αποκλείεται να δυσκολευτούν να επανέλθουν οι ωοθήκες στο προηγούμενο επίπεδο λειτουργίας τους. Φυσικά, η γυναίκα βιώνει όλα τα σημεία και συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, σωματικά και ψυχολογικά.

Από την άλλη, η χειρουργική θεραπεία συνιστάται για γυναίκες με ενδομητρίωση μεγάλου βαθμού, οι οποίες υποφέρουν από έντονους πόνους ή εμφανίζουν προβλήματα γονιμότητας και μπορεί να διενεργηθεί είτε λαπαροσκοπικά, είτε σπανιότερα πλέον με ανοιχτή επέμβαση. Πρόκειται για μία βαριά επέμβαση, μετά το πέρας της οποίας χρειάζεται η ασθενής να καλύπτεται μετεγχειρητικά με θεραπεία ορμονικής αποκατάστασης.

Η Αιτιολογική θεραπεία της Ενδομητρίωσης

Σε αυτό ακριβώς το σημείο έγκειται ο ρόλος της Ιατρικής Ακριβείας (Λειτουργικής, Προληπτικής και Αναγεννητικής Ιατρικής και Γυναικολογίας), με τη βοήθεια της οποίας είμαστε σε θέση να βρούμε και να διερευνήσουμε τα ακριβή και διαφορετικά, ανά ασθενή, πολλαπλά αίτια και μηχανισμούς, που μετέχουν στην ανάπτυξη της Ενδομητρίωσης.

Αποκαλύπτονται οι όποιες Ένδειες, Ανεπάρκειες, Ανισορροπίες, Δυσπραγίες, Δυσλειτουργίες, σε κάθε επίπεδο. Παύουμε να υποθέτουμε και να βρισκόμαστε σε σκοτάδι. Ξέρουμε, πλέον, ποιες είναι οι πραγματικές μας ανάγκες  σε βιοχημικό, κυτταρικό και γονιδιακό επίπεδο.

Στην περίπτωση της Ενδομητρίωσης, η μεγάλη επιτυχία αυτών των θεραπευτικών προσεγγίσεων βασίζεται στο γεγονός ότι η κάθε ασθενής προσεγγίζεται εξατομικευμένα. Μέσα από εργαστηριακές εξετάσεις οι οποίες μετρούν τα επίπεδα των ορμονών, καθώς και με τη βοήθεια λοιπών Εξειδικευμένων Εξετάσεων (από σάλιο, ούρα, αίμα, κόπρανα), έχουμε τη δυνατότητα να ανιχνεύσουμε τα αίτια που οδήγησαν στην εμφάνιση της Ενδομητρίωσης.

Βάσει των διαγνωστικών ευρημάτων, εκπονούνται κατάλληλα εξατομικευμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα, τα οποία περιλαμβάνουν και Φυσικές (Βιομιμητικές) ορμόνες και αποτελούν τα εχέγγυα για την εξατομικευμένη θεραπεία της Ενδομητρίωσης.

Μέσα από την επαναφορά της ισορροπίας των ορμονών των γυναικών στα καλύτερα δυνατά (βέλτιστα) επίπεδα και των υπόλοιπων συστημάτων του οργανισμού, είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί η Ενδομητρίωση και ταυτόχρονα να προαχθεί η υγεία των ασθενών, χωρίς κατ’ ανάγκη να καταφεύγουμε σε χειρουργική επέμβαση.

Για να ρυθμίσετε τον κύκλο σας.

Dr. Κυριάκος Τίγκας, M.D.
Χειρουργός Γυναικολόγος – Μαιευτήρας
Εξειδίκευση σε : Λειτουργική, Προληπτική, Αντιγηραντική Ιατρική,
Ορμονική Αποκατάσταση γυναικών με Βιομιμητικές Ορμόνες,
Χειρουργική Γυναικολογική Ογκολογία, Χειρουργική Μαστού