Διαταραχή στην περίοδο ορίζεται ως η αλλαγή στο χρονικό διάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών περιόδων με μεγάλη απόκλιση, οι κύκλοι που διαρκούν κάτω από 21 ημέρες ή πάνω από 35 ημέρες καθώς και σημαντική αλλαγή στη διάρκεια της εμμηνορυσίας ή/και στην ποσότητα απώλειας αίματος.

Τυπικά, είθισται ένας φυσιολογικός κύκλος να έχει διάρκεια 28 ημερών. Το σύνηθες όμως για κάθε γυναίκα είναι διαφορετικό  και κυμαίνεται μεταξύ 26 και 32 ημερών. Ακόμα και στη περίπτωση μιας γυναίκας με σταθερό κύκλο, μια απόκλιση ±2 ημερών, θεωρείται φυσιολογική.

Περίπου στα μέσα του κύκλου (12^η – 14^η ημέρα σε έναν κύκλο 26- 28 ημερών) η μία ωοθήκη απελευθερώνει ένα ωάριο το οποίο εν συνεχεία ταξιδεύει μέσα στη σάλπιγγα έως την ενδομητρική κοιλότητα.

Αν δεν πραγματοποιηθεί γονιμοποίηση κι εμφύτευση του ζυγωτού, το μη γονιμοποιημένο ωάριο μαζί με την εσωτερική επένδυση της μήτρας, αποπίπτουν στο φαινόμενο που ονομάζουμε περίοδο.

Πολύ συχνά προκύπτει περίοδος χωρίς να έχει συντελεστεί το συμβάν της ωορρηξίας γεγονός που οδηγεί συνήθως σε επώδυνες περιόδους, λόγω της ορμονικής ανισορροπίας που προκαλεί αυτή η συνθήκη.

Το συχνότερο αίτιο της δυσμηνόρροιας είναι η ορμονική ανισορροπία, όταν δηλαδή τα επίπεδα των γενετήσιων ορμονών δεν βρίσκονται στα κατάλληλα επίπεδα και στην κατάλληλη ισορροπία μεταξύ τους κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου.

Άλλοι λόγοι που χρήζουν ιατρικής διερεύνησης είναι η παρουσία εστιών ενδομητρίωσης ή/και αδενομύωσης καθώς και η παρουσία ινομυωμάτων στη μήτρα.

Οι ορμόνες είναι εκείνες που καθορίζουν όλες τις φυσιολογικές λειτουργίες και διεργασίες που απαιτούνται για να πραγματοποιηθεί γονιμοποίηση ενός ωαρίου και ακολούθως η επιτυχημένη εμφύτευση του ζυγωτού στο ενδομήτριο.

Σε όλη  τη διάρκεια της περιόδου, τα επίπεδα των ορμονών ανεβοκατεβαίνουν, εξυπηρετώντας τις ανάλογες λειτουργίες για την παραγωγή, διατήρηση και απόπτωση των ωαρίων.

Δύο είναι οι βασικές, λειτουργικές ορμόνες των οποίων τα επίπεδα συντονίζουν την αναπαραγωγική λειτουργία, τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη.

Οποιαδήποτε εκτροπή των επιπέδων αυτών των ορμονών από τα ιδανικά επίπεδα, διαταράσσει τη σταθερότητα του κύκλου με ποικίλους μηχανισμούς (διαταραχές ωορρηξίας, ανωοθυλακιορρηκτικοί κύκλοι, λεπτό ενδομήτριο, μειωμένη δεκτικότητα ενδομητρίου κοκ)

Οι άτακτες περίοδοι μπορεί να είναι σύμπτωμα πολλαπλών υποκείμενων διαταραχών. Μια από τις πιο γνωστές και συνήθεις είναι το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών το οποίο χαρακτηρίζεται από μεγάλη ετεροπαθογένεια και διάφορες δαβαθμίσεις βαρύτητας συμπτωμάτων. Χαρακτηριστικό του συνδρόμου αυτού είναι οι ανωοθυλακιορρηκτικοί κύκλοι, δηλαδή έμμηνοι κύκλοι όπου δε συμβαίνει ωορρηξία, επηρρεάζοντας αντίστοιχα τη γονιμότητα της γυναίκας.

Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις εκείνες όπου μια παροδική αστάθεια στην περίοδο μπορεί να αποδοθεί σε εξωγενείς παράγοντες, όπως μια έντονη περίοδος άγχους, σύνοδα προβλήματα υγείας, έντονη άσκηση ή μη –ισορροπημένη διατροφή.  Όταν η περίοδος επισκέπτεται τη γυναίκα ‘’απρόβλεπτα’’, καθίσταται από δύσκολο έως αδύνατο να γίνει υπολογισμός των γόνιμων ημερών ώστε να σχεδιαστεί μια εγκυμοσύνη.

Σε κάθε περίπτωση, καλό είναι μια γυναίκα που παρατηρεί έλλειψη τακτικότητας στην περίοδο της και ενδιαφέρεται να τεκνοποιήσει, ν’ απευθυνθεί σε έναν ειδικό γονιμότητας για περαιτέρω έλεγχο.

Κάθε γυναίκα γεννιέται με συγκεκριμένο αριθμό ωαρίων αποθηκευμένο στις ωοθήκες της και είναι γνωστό πως η  γυναικεία γονιμότητα φθίνει καθώς αυξάνει η ηλικία κυρίως λόγω μείωσης του αποθεματικού των διαθέσιμων ωαρίων με την πάροδο του χρόνου.

Εξέχουσας σημασίας παράγοντας που δυστυχώς συχνά υποτιμάται από τους ειδικούς, είναι η ορμονική πτώση που προκαλείται φυσικά με την πάροδο του χρόνου, μια παράμετρος που επηρεάζει εξίσου πολλές διεργασίες που εκτελέι καθημερινά και μηνιαία ένα γυναικείο σώμα.

Οι ορμονικές ανισσοροπίες που  προκύπτουν στα ενδοκρινικά συστήματα, μπορούν να επηρεάσουν το σώμα και τη ζωτικότητα με ποικίλους τρόπους (πχ μείωση ενέργειας) με πιο σημαντικά συμπτώματα τις διαταραχές του κύκλου.

Στο βασικό έλεγχο διερεύνησης των διαταραχών κύκλου είναι η εξέταση ορμονικού προφιλ, υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων καθώς και καλλιέργειες κολπικού και τραχηλικού υγρού για ν’ αποκλειστεί η πιθανότητα λοίμωξης που εν δυνάμει μπορεί να προκαλέσει αυτά τα συμπτώματα.

Ελλείψη θετικών ευρημάτων, μπορούν να πραγματοποιηθούν πιο ενδελεχείς έλεγχοι.

Με βάση δεδομένα από το ιστορικό , κάθε περίπτωση αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα και συνίστανται περαιτέρω έλεγχοι ανάλογα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε γυναίκας.

Είναι κάτι παραπάνω από δεδομένο πως πολλαπλές επιλογές του σύγχρονου τρόπου ζωής έχουν σοβαρές επιπτώσεις σε διάφορες λειτουργίες του σώματος.

Συνήθειες όπως το κάπνισμα, η υπερκατανάλωση αλκοόλ, μια μη ισορροπημένη διατροφή με χαμηλής ποιότητας και θρεπτικής αξίας τροφές καθώς και το συχνό μη – διαχειρίσιμο στρες ασκούν επιρροή στα επίπεδα ορμονών που συντονίζουν πολλαπλές λειτουργίες με συχνότερο σύμπτωμα εμφάνισης την κάθε φύσης διαταραχή στο κύκλο.

Γι’ αυτό είναι χρήσιμο να αναπροσαρμόστει ο τρόπος ζωής της γυναίκας με βάση σε οδηγίες και κατευθύνσεις από τους ειδικούς, γεγονός που επιπρόσθετα θα αυξήσει το συνολικό επίπεδο υγείας και ευεξίας και θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής της.

Οι διαταραχές στον κύκλο μιας γυναίκας σε αναπαραγωγική ηλικία οφείλονται συνήθως σε ‘αθώα’ αίτια – όπως stress, αλλαγή σωματικού βάρους, έντονη άσκηση- και δεν υποκρύπτουν μια πιο σοβαρή νόσο ή κατάσταση.

Υπάρχει ένα ποσοστό γυναικών, κάτω των 40 ετών, που οι διαταραχές περιόδου σηματοδοτούν την έναρξη της περι-εμμηνόπαυσης. Γενετική προδιάθεση, περιβαλλοντική επιβάρυνση, φαρμακευτικές αγωγές για σοβαρές νόσους ή ιατρικές επεμβάσεις, προκαλούν πρόωρη μείωση του αποθέματος των ωοθηκών και οδηγούν σε μια κατάσταση που ονομάζεται Πρώιμη Ωοθηκική Ανεπάρκεια (POI).

Σε κάθε περίπτωση τα ακριβή αίτια που προκαλούν αστάθεια στην περίοδο, οφείλουν να διερευνηθούν με ιατρική καθοδήγηση.

Σε διάφορες φάσεις την αναπαραγωγικής ζωής μιας γυναίκας, είναι πολύ πιθανό να εμφανιστεί ανισορππία στις φυλετικές της ορμόνες. Ένα από τα συμπρώματα που χαρακτηρίζουν αυτές τις περίοδους, είναι η αύξηση του σωματικού βάρους – το οποίο δεν αιτιολογείται από κάποια άλλη συνθήκη.

Η ισορροπία των ορμονών μιας γυναίκας, διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην ικανότητα του μεταβολισμού να λειτουργεί ορθά, επιτρέποντας έτσι καλύτερο έλεγχο στο σωματικό της βάρος.

Μέσα στη διάρκεια ενός έτους είναι απολύτως φυσιολογικό για μια γυναίκα, να παρατηρήσει αλλαγές στη διάρκεια του κύκλου της τουλάχιστον 2 φορές. Μια καθυστέρηση της τάξης των 2 ημερών συμβαίνει απολύτως φυσιολογικά σαν διακύμανση από κύκλο σε κύκλο και δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας.

Αν η καθυστέρηση ξεπερνάει σε τακτική βάση τις 32 ημέρες ή έχει διακυμάνσεις πάνω από 4 ημέρες από κύκλο σε κύκλο, θα ήταν χρήσιμο να ζητηθεί ιατρική διερεύνηση.

Οι διαταραχές περιόδου μπορούν να ταξινομηθούν αδρά σε 3 κατηγορίες. Μια κατηγορία σχετίζεται με τις διαταραχές που αφορούν συμπτώματα πριν ή κατά τη διάρκεια της εμμηνορυσίας, όπως είναι η δυσμηνόρροια και το προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο. Μια άλλη κατηγορία αφορά τη συχότητα εμφάνισης της περίοδου, όπως η συχνομηνόρροια, η αραιομηνόροια ή σε πιο σοβαρή μορφή η αμμηνόρροια.

Τέλος μια άλλα ταξινόμηση γίνεται με βάση τη διάρκεια της περιόδου ή/και την απώλεια αίματος (πολυμηνόρροια, μηνορραγία κλπ). Είναι σημαντικό να τονιστεί πως μορφές διαταραχών που υπάγονται σε διαφορετικές κατηγορίες συνήθως συνυπάρχουν.

Οι ορμόνες φύλου, όπως είναι τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη και η τεστοστερόνη, διαδραματίζουν κομβικό ρόλο σε πολλαπλές λειτουργείες του γυναικείου σώματος, όπως στη σταθερότητα του κύκλου που είναι ο πιο γνωστός συσχετισμός. Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό είναι πως οι ορμόνες επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την υγεία του κόλπου. Αλλαγές στα ορμονικά επίπεδα προκαλούν αντίστοιχα αλλαγές στη λεπτή ισορροπία του κολπικού επιθηλίου, καθιστώντας το έτσι πιο επιρρεπές στις γυναικολογικές λοιμώξεις.

Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις που εφαρμόζονται για τη διαχείριση μιας ωοθηκικής κύστης,  καθορίζονται από τη φύση της κύστεως. Συνηθέστερα, οι κύστεις ορίζονται ως απλές κύστεις που φέρουν ορώδες –διαυγές – περιεχόμενο. Συνηθέστερα προκύπτουν από ωοθυλάκια που δεν ‘’έσπασαν’’ για να απελευθερώσουν το ωάριο που περιείχαν, κατά την περίοδο της ωορρηξίας. Σε τέτοια περιστατικά, δεν προτείνεται καμία θεραπεία και στο 60-80% των περιπτώσεων, η κύστη εξαλείφεται και υποχωρεί αυτόματα από μόνη της.

Όπως είναι εμφανές, η ανάπτυξη μιας κύστης ωοθήκης είναι το αποτέλεσμα μια προυπάρχουσας ορμονικής ανισορροπίας η οποία  δεν επέτρεψε σε μια σειρά λειτουργιών να εκτελεστούν σωστά. Προκύπτει εύλογα το συμπέρασμα πως αν δεν αποκατασταθούν τα υποκείμενα αίτια, η πιθανότητα επανεμφάνισης του φαινομένου είναι υπαρκτή.

Μια από τις πιο συχνές δυσλειτουργίες που προκύπτουν από τις ορμονικές ανεπάρκειες και ανισορροπίες εξαιτίας του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών είναι οι διαταραχές στην περίοδο.

Σε ορισμένες γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών ωοθηκών, η περίοδος καθυστερεί (αραιομηνόρροια), σε κάποιες άλλες εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα σε σχέση με το φυσιολογικό (συχνομηνόρροια), ενώ άλλες δεν αποκλείεται να μην παρουσιάζουν καθόλου περίοδο (αμηνόρροια). Πολύ συχνότερα, οι καταστάσεις αυτές εναλλάσονται μεταξύ τους.

Η πιο κοινή – αν όχι η μοναδική –  ιατρική παρέμβαση στις διαταραχές αυτές, είναι η συνατγογράφηση αντισυλληπτικών δισκίων. Στην πραγματικότητα δεν παρέχουν μία ουσιαστική και οριστική λύση στο πρόβλημα, διότι αντιμετωπίζουν συμπτωματικά τη νόσο και όχι αιτιολογικά. Κοινώς όταν τα αντισυλλιπτικά διακοπούν για διάφορους λόγους, τα συμπτώματα επανέρχονται. Ένα βασικό όπλο στη στρατηγική για την αντιμετώπιση του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών είναι η εφαρμογή θεραπευτικών σχημάτων μέσω της χορήγησης βιομιμητικών ορμονών, θαραπείες που ενδείκνυνται για εκείνες τις γυναίκες που δεν επιθυμούν – λόγω παρενεργειών –  ή αδυνατούν – λόγω παράλληλων ιατρικών περιορισμών –  να λάβουν φαρμακευτικές χημικές ουσίες, καθώς και για όσες σχεδιάζουν να μείνουν άμεσα έγκυες.

Η ψυχολογία μιας γυναίκας καθώς κι αίσθηση του εύ ζην της , είναι καθόλα συνυφασμένα με τις διακυμάνσεις στα επίπεδα των ορμονών της. Αυτό άλλωστε είναι γνωστό και οικείο σε κάθε γυναίκα κυρίως από το χρονικό διάστημα που προηγείται τις εμμήνου ρύσεως.

Οι ορμόνες που εκλύονται στον εγκέφαλο ή δρουν σε αυτόν, έχουν δράση νευροδιαβιβαστών. Στον έλεγχο του συναισθήματος και της συγκέντρωσης, διαδραματίζουν πιο σημαντικό ρόλο τα οιστρογόνα, ανάμεσα στις υπόλοιπες φυλετικές ορμόνες, καθ’ ότι ο γυναικείος εγκέφαλος φέρει υποδοχείς οιστρογόνων . Οι διακυμάνσεις στα επίπεδα των συγκεκριμένων ορμονών  προκαλούν αντίστοιχα διακυμάνσεις στη διάθεση και στο συναίσθημα.

Σε ένα περιβάλλον ορμονικής ανισορροπίας όπου τα επίπεδα των ορμονών δεν εκτελούν τις φυσιολογικές αναμενόμενες, περιοδικές διακυμάνσεις είναι παραπάνω από προφανές πως τα κέντρα ελέγχου του συναισθήματος και της συγκέντρωσης θα επηρρεαστούν, προκαλώντας στη γυναίκα συμπτώματα συναισθηματικών διακυμάνσεων, έλλειψη συγκέντρωσης κι αυξημένη ευερεθιστότητα, χωρίς να είναι στον έλεγχο της.

Η ινοκυστική μαστοπάθεια είναι μία πάθηση του μαστού που εμφανίζεται κατά κύριο λόγο στις γυναίκες ηλικίας 30-50 ετών. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια παραλλαγή στη σύσταση των μαστών η οποία είναι ορμονοεξαρτώμενη. Η κλινική πορεία των ινοκυστικών αλλαγών ακολουθεί τη δραστηριότητα των ωοθηκών.

Βασικό να διασαφηνιστεί πως οι φυσιολογικές ινοκυστικές αλλαγές δεν πρέπει να συγχέονται με την ινοκυστική μαστοπάθεια καθώς αυτή αποτελεί παθολογική κατάσταση. Τα αίτια που την προκαλούν σχετίζονται άμεσα και με τη γενετική κατασκευή του μαστού, δηλαδή με το πόση είναι η πυκνότητα του μαστού εκ γενετής. Όσο πιο πυκνό μαστό έχει μία γυναίκα, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να εμφανίσει Ινοκυστική μαστοπάθεια. Ένα από τα βασικότερα συμπτώματα της νόσου αποτελεί ο έντονος πόνος στο μαστό ή αλλιώς μαστοδυνία.

Κάθε γυναίκα που βιώνει έντονη ενοχλητική μαστοδυνία, πρέπει να διερευνηθεί από νωρίς και μάλιστα από μικρή ηλικία. Εάν απαιτηθεί στη θεραπεία, περιλαμβάνεται η χορήγηση ορμονικής θεραπείας κι αυτό γιατί ο συνεχής, χρόνιος βομβαρδισμός των μαστών της από τις ίδιες τις δικές της ορμόνες εάν αυτές δεν είναι ισορροπημένες μπορεί να οδηγήσει στο μέλλον, σε ανάπτυξη κακοήθειας.